“Oʻzbekiston ayollari. Еvrilish” koʻrgazmasiga nazar
"Afisha" muharriri fotoko‘rgazmani tomosha qilib, u nima uchun sizning e’tiboringizga loyiq ekanligi haqida o‘z taassurotlari bilan o‘rtoqlashadi.
“Oʻzbekiston ayollari. Еvrilish” nomli ko‘p qirrali va maftunkor ko‘rgazma tarix va san’atni uyg‘unlashtirib, bizga ularning hayoti, ijodi va taraqqiyoti olamiga sho‘ng‘ish uchun noyob imkoniyat taqdim etadi.
O‘zbekiston Tasviriy san’at galereyasining asosiy zallaridan birini egallagan fotosuratlar va videomateriallar orqali ozodlik va mustaqillikka erishish tarixi namoyon bo‘ladi. Mazkur joy bejiz tanlanmagan — xira yorug‘lik va fotosuratlar joylashtirilgan yog‘och galereya tomoshabinni ko‘rgazma olamiga butunlay sho‘ng‘ish imkonini beradi. Dastlabki fotosuratlardan boshlab, ko‘z oldimizda paranji kiygan o‘zbekistonlik ayollarining tarixi namoyon bo‘la boshlaydi.
Stenddan stendga o‘tib, dastlab 1920−1930-yillarga sho‘ng‘iymiz. Bu davrda O‘zbekistonda ayollar ahvolida faol o‘zgarishlar sodir bo‘lgan: taraqqiyparvar kurashchilar, jadidlar faoliyati gender tengligiga va ayollar ozodligiga intilgan, an’anaviy tartiblarni tanqid qilgan. Aynan shu yerdan “Hujum” kampaniyasining rivojlanishi boshlanadi. Bu kampaniya paranji va chachvonni taqiqlash haqidagi farmondan so‘ng paydo bo‘lib, an’anaviy turmush tarzini o‘zgartirish va ayollarni ijtimoiy-siyosiy sohaga jalb etishni maqsad qilgan. Bu yerda biz ayollar uchun savodsizlikni tugatish kurslari, ayollar klublari haqidagi ma’lumotlarni, jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanuvchi qizlar tasvirlarini va o‘zbek ayollarining ochiq paranji bilan tushirilgan ramziy fotosuratlarini ko‘ramiz.
Keyin o‘sha paytda mamlakatning davlat va ijtimoiy hayotida ishtirok etgan ayollar tasvirlari keltirilgan: bular Toshkent shahri Oktyabr tumanidagi Pushkin nomli stadionda 1935-yilda o‘tkazilgan ayollar yig‘ilishidagi faollar, 1938-yildagi ayollar yoshlari syezdi kadrlari, maktab va jismoniy tarbiya to‘garaklari o‘quvchilari, hunarmandlar, aktrisa va rassomlardir.
Ko‘rgazmada fotosuratlardan tashqari bir qancha materiallar ham namoyish etilmoqda, ular orasida Eljon Abbosovning “O‘zbek madonnasi” hujjatli filmidan lavha bo‘lib, unda ayollarning ozodlik uchun kurashi davrida kinematografiyaning ahvoli haqida hikoya qilinadi. O‘sha davrning qayg‘uli voqealari, bu kurash qurbonlarining tarixi tarixchilar va ekspertlarning izohlari bilan birga ekranda juda yorqin namoyon bo‘ladi.
Shunday qilib, biz Ulug‘ Vatan urushining 1940-yillariga, O‘zbekiston ayollari o‘zlarining mislsiz qahramonliklari va fidoyiliklarini namoyish etgan davrga asta-sekin qadam qo‘ymoqdamiz. Fabrikalarda, zavodlarda, qurilishda, hatto kon va shaxtalarda ham erkaklar o‘rnini egallab, ularning kasbini egallashgan. Dastgohda ishlovchi ayollar, faollar, sportchilar, davlat muassasalari xodimlari, o‘qituvchilar, institutlar va kafedralar xodimlari ham bor.
70-yillar ham texnika, fan va gumanitar sohalarda faol ishtirok etgan ayollarning xronika kadrlari bilan boshlanadi. Ko‘rgazmaning bu qismida mehmonlarni Til va adabiyot instituti katta ilmiy xodimi, muxbir a’zosi Hosiyat Kamilova, O‘zbekiston Kommunistik partiyasi Markaziy qo‘mitasi kotibi Rahimboboyeva Zahro va hatto Toshkent taksi-motor parkining haydovchisi Fotima To‘raxo‘jayeva kutib oladi. Ular bilan birga o‘sha davrdagi ko‘plab o‘qituvchi va ilmiy xodim ayollarning fotosuratlari ham namoyish etiladi.
Zalning so‘nggi qismi va u bilan birga ko‘rgazmaning oxiri ham zamonaviy davrga bag‘ishlangan. Bu yerda bizning oq-qora tariximiz kutilmaganda yorqin tus oladi. 1990-yillardan boshlab bugungi kungacha bu yerda zamonaviy ayollar — sportchilar, onalar yoki yosh qizlar, qo‘shiqchilar, hunarmandlar, talabalar va shunchaki go‘zal ayollar tasvirlangan. Ehtimol, bu ko‘rgazmaning eng dastlabki yillaridan tortib, to 2024-yil tasvirlarigacha bo‘lgan barcha fotosuratlarini birlashtirgan yagona narsadir — sizga ko‘zlari yonib turgan go‘zal, mag‘rur va samimiy hayratga soluvchi ayollar boqishadi.
Ko‘rgazmani yakunlovchi so‘nggi surat — Diyora Keldiyorovaning fotosuratidir. Bu rasm juda ramziy bo‘lib, ko‘rgazmadan yoqimli taassurot qoldiradi va O‘zbekiston ayollarining kelajakdagi yutuqlariga umid bag‘ishlaydi.
“O‘zbekiston ayollari. Evrilish” ko‘rgazmasini 27-sentabrgacha tomosha qilish mumkin.
