Samarqand osh haqida kuylagan “Bu Qala”: Underground rok guruhi bilan suhbat

Rok muxlislari-yu, shu yoʻnalishda ijod qiluvchilar Oʻzbekistonda kam uchraydi. Bunday musiqiy guruhlarning koʻpi ommaga tanilmaydi, underground qolib ketadi. Ammo ularning ham oʻz dunyosi, tinglovchilari va mavzulari bor. Hech oʻylaganmisiz rokerlar samarqandcha osh haqida kuylashini? Ha, shunday boʻlgan, ular buni muhabbat tili deb biladi (va ular qayerda nohaq?!). Gap “Bu qala” rok guruhi haqida ketmoqda.

Ular guruhda toʻrt kishi boʻlib ijod qiladi. Ularning har birida alohida belgilangan vazifalar, ya’ni musiqiy cholgʻudagi pozitsiyalari bor: Azizxon asosiy gitarada, Roma (Roman) — barabanlarda, Amirxon — bas gitarada va Ehsonbek esa gitara bilan vokalda. Saru taxallusli yigit (Sarvarxo‘ja) guruhga trek so‘zlari, ya’ni she’rlar va post prodakshn bilan yordam beradi.

Chapdan oʻngga: Amirxon, Ehsonbek, Azizxon, Roma (Roman)

Yigitlar qanday bir joyga yigʻilgani va guruh boʻlib ijod qilish fikri qachon paydo boʻlgani, albatta, qiziq. Biz ham aynan shularni soʻrashdan boshladik. Savollarimizga asosan Ehsonbek va Azizxonlar javob berdi, shu sababli ba’zi savollarda ikkisining versiyasini oʻqishingiz mumkin.

“Bu voqea 2023-yilning boshida sodir bo‘lgan. Biz Sarvarxo‘ja bilan studiyada yig‘ilgandik. Men musiqa yozardim, u menga she’rlari bilan yordam berardi. Shu payt u yaqinda 14-fevral ekani va konsert berish kerakligini aytib qoldi. Men esa „xo‘p, konsert qilamiz, sozandalarni topamiz“, dedim. Va (Azizga qarab) mana shu „bachajon“ — Azizxon paydo bo‘ldi. O‘zining sozanda o‘rtoqlarini guruhga taklif qildi. O‘sha o‘rtoqlarining biri barabanchimiz Roma (Roman), ikkinchisi Ratmir edi. Ratmir bas gitarachi boʻlgan, ammo hozir guruhni tark etgan”, — deydi Ehsonbek.

Xuddi shu savolga Azizbek ham javob berdi. Uning aytishicha, o‘shanda Ehsonbek uni chaqirgan. O‘sha vaqtlarda Azizbekda “live” guruh bor boʻlgan.

“Ya'ni barcha sozandalar bizda bor edi: gitara, bas, baraban. O‘sha uchrashuvdan keyin biz yagona stil, yagona bir vaybni o‘zimiz uchun belgilab oldik. Ehsonbek va menga post-pank va indi-rok janri ancha manzur kelgandi. Undan keyin Roma va Ratmirga o‘zimizning gʻoyalarimizni singdira boshladik. So‘ng birinchi trekimiz — „Keraging yo‘q“ chiqdi”, — deydi u.

Yigitlar, bir qarashda, nom tanlashda maksimal qoʻshimcha savol uygʻotishni maqsad qilishganga oʻxshaydi. Rostdan ham shundaymi, buni bilishning yagona yoʻli — ularning oʻzidan soʻrash. Biz, albatta bu imkoniyatni qoʻldan boy bermadik.

“2023-yil fevral oyida “Keraging yo‘q” trekimizni yozayotgan vaqtlarimizdan bir kuni tushlikka chiqdik. Oshni yeb bo‘lib chiqayotganimizda pastda Sarvarxo‘ja papiros tutatib turardi (avval sigareta chekardi, hozir chekmayapti). Oʻzi aynan o‘sha vaqtlarda guruh uchun nom topish haqida ancha ko‘p o‘ylab yurgandik. U menga qaradida, “Bu Qala”, dedi. “Ho‘kizlar”, “Ho‘kiz bachalar” emas, “Bu Qala”!

Bu albatta so‘z o‘yini. Kim nimani xohlasa, shuni tushunadi. Guruhni bunday nomlash esa biz o‘zimiz uchun sevimli bo‘lgan guruhlarning o‘zlariga nom berish borasidagi uslublariga qaysidir ma’noda amal qilamiz. Ingliz tilida masalan “Smiths” emas “The Smiths” bo‘ladi. Ingliz tilidagi “The” artiklini biz hozirda o‘zbek tilida “Bu” shaklida qo‘llaganmiz. Chunki hozir u bu joyda ko‘zim tushib qoladi: “Bu podkast”, “Bu davo” va hokazo. Xullas, “Bu” trendini biz boshlaganmiz", deydi suhbatdoshimiz.

Koʻpchilik rokni baqir-chaqir, shovqinli musiqa deb oʻylaydi (suhbatdoshlarimizning bu boʻyicha fikrlari pastroqda). Oʻzbekistonda bu yoʻnalishda ijod qiluvchilar kam, ammo xos auditoriya shakllangan, rokkerlar hatto moʻjazgina konsertlar ham qilib turishadi. “Bu Qala"dagi yigitlar nega aynan bu yoʻnalishni tanlagan? Ularning biri ona qornidan rok eshitib tushganini aytsa, ikkinchisi bunga oʻqituvchisining baqirganlari sabab boʻlganini aytadi.

“Men onamning qornida bo‘lganimda dadam doim menga rok musiqa eshittirgan ekan, shundan beri rokka jinni bo‘lib qolganman”, — deydi Ehsonbek.

“Maktabda o‘qib yurgan paytlarim bir kuni rus tili o‘qituvchimiz menga qattiq baqirgandilar, men esa o‘sha kuni uyga kelib Pink Floyd eshitdim. Qo‘limda ikki dona qalam bilan stolga baraban qilib zarb bera boshladim. Hammasi o‘shandan keyin boshlandi. Men shunda tushundim: rok bu — energiya! Va bu energiya meni tanladi”, — deya eslaydi Azizxon.

Bundan keyin esa bizda tabiiy savol tugʻildi: rokdan boshqa musiqiy janrlarda ham kuylay olasizlarmi?

“Bizning o‘z musiqiy yo‘nalishimiz bor. Yo‘nalishimizdan chiqib, 180 gradusga oʻzgartirib, masalan Ozodbek Nazarbekov uslubida kuylamaymiz. Musiqiy janrni o‘zgartirish uchun “shes sekund” yetarli, mashinaga tushib chiqquningizcha janrni o‘zgartirish mumkin. Biz boshqa musiqiy janlarda ham ijod qila olamiz, ammo bu bizga kerak emas, chunki bizning tinglovchilarimiz aynan bizning soundlarimiz uchun bizni tinglaydilar. Lekin kelajakda bizning ijodimizda rep ham, pop ham bo‘ladi.

Aslida esa, tinglasangiz, biz ko‘p musiqiy janrlarni ijodimizga miks qilamiz. Chunki “Keraging yo‘q"da ham rep bor, “Bu davo"da metal qism bor, hayper-pop bor. Biz boshqa musiqiy janrlar bilan miks qilamiz, lekin batamom boshqa musiqiy janrga o‘tib ketish bu biz uchun noto‘g‘ri. Qaysidir guruh o‘z yo‘nalishini o‘zgartirsa, aksariyat hollarda muxlislar tomonidan bu yaxshi kutib olinmaydi”, dedi ijodkorlar bu savolga javob tariqasida.

Suhbatdoshlarimizning fikricha, Oʻzbekistonda rokning marketingi unchalik yaxshi emas va shu sababli bizda odamlar bu yoʻnalishdagi musiqalar haqida kam ma’lumotga ega yoki tushunishmaydi. Ammo estradadagi mashhur qoʻshiqlarning ichida ham rok yoʻnalishidagilari bor va odamlar buni bilmagan holda miriqib tinglashadi.

“Jamiyatimizda ba’zi kishilar rok nimaligini bilmaydi. Rok desa baqir-chaqir deb tushunishadi. Aytaylik, „Sahar“ guruhining „Yomg‘ir“ taronasini hamma biladi, hamma eshitadi, lekin shu qo‘shiqni rok desangiz ishonmaydi. Lekin mazza qilib eshitadi. Bizda rokning marketingi unchalik yaxshi emas. Bizda doim rok bo‘lgan, o‘sha dunyo miqyosidagi rok yaralgan yillardan keyin rok-n-roll ijodkorlar bo‘lgan. Ularni odamlar eshitishgan. Hozir ham eshitishadi. Ammo bu rok desangiz tushunishmaydi. Muhtasar qilib aytganda, insonlarning musiqiy janrlar borasidagi bilimlari ko‘payishi, musiqiy janrlarga nisbatan qiziqishi ortishi kerak”, — deb hisoblaydi ular.

Shu paytda rokerlar bunday qoʻshiqlar “baqir-chaqir” ekaniga ham toʻxtalib oʻtdi.

“Baqir-chaqir bu metal, hardkor metal (kulib). Rok bu silkinish, ritmga mos tarzda odam energiyaga boy jismoniy harakatlarni amalga oshiradi. Rokda esa bu energiya mavjud”, — degan qiziq fikrni berdi ular.

Shundan soʻng ularga mana shunday savol bilan yuzlandik: Tinglovchi musiqani tushunib yeshitishi muhim deb oʻylaysizmi?

“Albatta, tushunishi kerak. Tushunmagan taqdirda ham, hech bo‘lmaganda u musiqani haqorat qilmasligi kerak. Inson hozir tushunmayotgan musiqasiga oradan bir yilmi, uch yilmi, o‘n yilmi vaqt o‘tib tushunishi mumkin. Masalan, bu narsa kinoda ham bo‘ladi. Ba’zida filmni bir seansda ko‘rishda tushunasiz, ba’zida esa uni tushunish uchun qayta-qayta ko‘rishingiz talab etiladi. Rokda ham hozir shunaqa, ba’zilar tushunishmayapti”, — deya javob qildi “Bu qala” a’zosi.

Oʻzbek shou-biznesi, musiqa sanoat juda koʻp va noodatiy mavzularni koʻrgan, hatto “Kana” nomli qoʻshiq bor. Albatta, oʻzbekistonliklar oʻzini oshdan ayro koʻra olmaydi, bu odat qon-qonimizgacha singib ketgan, ammo u haqida qoʻshiq yozilganmi? Albatta! Aynan shu rokkerlar “Samarqand osh” haqida kuylagan. Aslida u nima haqda? U qanday paydo boʻlgan va nega aynan shu nom?

“U vaqtlari Azizxon hali yosh edi (kulib). Bu trekimizning avvalo musiqasi paydo bo‘lgan. Keyin unga she’r yozganmiz. Bu qo‘shig‘imiz tarixiga yuzlansak: — 2023-yil avgust oyining bir kunida instabloger Leo17 bizni yaqin dugonasining tug‘ilgan kunida musiqiy chiqishlarimiz orqali qo‘llab-quvvatlashimizni iltimos qildi. Biz bend shaklida tug‘ilgan kunga tashrif buyurdik. O‘sha kuni men vokal va bas gitarada, Azizxon asosiy gitarada, instabloger Leo17 esa barabanda edik. Ularga “Keraging yo‘q"ni ham kuylab berdik.

Tug‘ilgan kun tugaganidan keyin Azizxon bilan rep (repetitsiya) bazaga qaytdik. Men gitarada kechada chalgan akkordlarimdan eslab qolganlarimni jamladim va qayta tartiblab chala boshladim, Azizxonga bu akkordlar juda chiroyli eshitilishini aytdim. Oradan biroz vaqtdan keyin Azizxon bilan yangi trekning to‘liq kompozitsiyasini yaratdik. Yangi trek uchun bizda faqat she’r yozish qolgandi… O‘zi bu bir sevgi tarixi. Bu hammada bo‘lgan. Eski sevgi munosabatlari haqidagi trek bu", — deydi Ehsonbek.

Azizxon esa bu trek taririga yanada batafsilroq toʻxtaldi:

“Shu kompozitsiyani yozganimizdan keyin bizda bir savol tug‘ildi: qanaqa qo‘shiq qilamiz? Ehsonbek menga aytdiki, bu shunday qo‘shiq bo‘lsinki, unda sobiq sevgisi haqida kuylashimiz kerak, ammo unga yana qaytish fikri ham kelib qolmasligi kerak.

Men eslayman: Ehsonbek u qiz bilan juda ham ko‘p Samarqand oshidan tanovvul qilishardi. Ehsonbek qo‘shiq naqoratini Samarqand oshi bilan bog‘lash orqali sevgi tarixidagi bir nostalgik hislarni tuyish mumkinligini menga tushuntirdi. Insonlar tarixni har xil yodga oladi. Biz esa roker sifatida tarixga to‘g‘ridan-to‘g‘ri gapirmaymiz, o‘ziga xos yondashamiz, “lekin yana bir marotaba Samarqand oshini birga yesak bo‘lar” shaklida, hech qanday afsuslanishlarsiz yoki pushaymonliklarsiz hislarimizni ifoda etishga harakat qilamiz. Qo‘shiq so‘zlarini Ehsonbek va Sarvarxo‘ja yozishgan. Samarqand oshi trekimiz biz uchun tashrif qog‘ozimizga aylangan. Aynan shu trekimiz bizni yana qayta ijod qilishimizga katta turtki bo‘lgan, chunki bu trekgacha bizda mini pauza bo‘lgandi.

Ehsonbekning qoʻshimcha qilishicha, “Samarqand osh” treki orqali ular o‘tmishdagi sevgiga yopishib olish emas, kelajakda ham yaxshi kunlar bo‘lishiga umid bog‘lash, kelajakda avvalgidan ham yaxshiroq “Samarqand osh” bo‘lishi mumkinligi, xuddiki laganda emas qozon to‘la “Samarqand oshi” bo‘lishiga ishora.

Yigitlar kreativligiga hech qanday shubha yoʻq, bunday mavzuni muhabbatga bogʻlash ham buning yaqqol namunasi. Bizda yana savol tugʻildi: Rokkerlar oʻz musiqasiga eng chiroyli integratsiya qila oladigan milliy musiqiy asbob qaysi?

“Biz doirada, rubobda buni amalga oshirganmiz. Barcha milliy cholg‘ular bilan buni amalga oshirsa bo‘ladi. Ammo milliy cholg‘ularni integratsiya qilish uchun ham biroz kreativ bo‘lishi zarur. Bu ham bo‘lsa fantaziyaga bog‘liq. Ko‘plab elektron musiqalar qulog‘imga chalinib qoladi, tayyor bir xil shablon simplni olib chiqarishadi, o‘zgacha qilishmaydi. Masalan, „The Beatles“ guruhi ijodiga qarasangiz, ular Hindiston musiqiy cholg‘ularini o‘zlarining ijodiga yaxshi integratsiya qila olishgan. Ular o‘zgacha yondashishgan. Bizda esa ko‘pincha shundoq olib bitta shablonga tiqib qo‘yishadi”, — deya javob berdi ular bu savolga.

Yosh rokkerlar bu yoʻnalish kelajagini qanday koʻrishi qiziq boʻlsa, mana ularning javobi.

Ehsonbek: — “Bir judayam mashhur iqtibosni keltiraman: „- Men hozir quyoshga qarshi ko‘zoynak taqib o‘tiribman, chunki men kelajakni ko‘ryapman va kelajak judayam yorqin.“ Devid Linch”.

Azizxon: — “Men o‘ylaymanki, kimdir hozir boshlasa va yaxshi tarix yarata olsa, hammasi yaxshi bo‘ladi. Bu bilasizmi xuddi revolyutsiyadek, masalan qaysidir mamlakatda insonlar qo‘liga qilich olib, miltiq olib ko‘chaga chiqib revolyutsiya qilsa, xuddi shunday, bizda kimdir musiqiy revolyutsiya qilishi kerak. Bu ham, albatta, yagona shaxsga bog‘lanmagan. Buni har bir inson qilishi mumkin.

“Bu Qala” a’zolari birinchi boʻlib qaysi oʻzbek rokkeri Humo Arena’ni toʻldirib konsert beradi deb oʻylashiga ham qiziqdik. Azizxonning aytishicha, allaqachon shunaqasi boʻlgan, bu — Tohir Sodiqov — “Bolalar” guruhi. “Lekin bizning zumerlar avlodi orasidagi rokerlar haqida gap ketsa bu guruh “Bu Qala”, — deydi u kulib.

Ehsonbek ham soʻnggi fikrni tasdiqlab, “Bu intervyuni kim o‘qiyotgan bo‘lsa, shuni bilsinki, bu guruh — “Bu Qala”, — deb qoʻshimcha qildi.

Suhbat soʻnggida ijodkorlar muxlislarga tilaklarini bildirib, ularni qayerda eshitish mumkin ekanini aytib oʻtdi.

“Muxlislarimizga tilaklarimni ehson qilaman. Hech qachon kasal bo‘lmanglar, hech kim bilan urshmanglar, tinchlikda yashanglar, bir-biringizni seving.

13-aprel kuni O‘zbekistondagi birinchi rus tilidagi musiqiy “Tashkent live music sessions” podkasti bo‘lib o‘tadi. Biz podkast mehmoni bo‘lamiz, shu kuni bizda jonli ijrodagi konsert ham bo‘lib o‘tadi. Bizda barcha konsertlar va chiqishlarimiz jonli bo‘ladi. Qolaversa, konsertda biz yangi trekimizning taqdimotini ham o‘tkazamiz", — deydi Ehsonbek.

“Ko‘p musiqa eshiting, sevgi bilan bo‘ling va hech qachon men yomonman deb o‘ylamang”, — deya suhbatni yakunladi Azizxon.